Şanzıman ve Şanzıman Yağı Nedir?

Her gün yola çıktığınızda, aracınızın etkili şekilde çalışmasını sağlayan parçalardan biri de şanzımandır. Belki de en çok göz ardı edilen ama aracınız için hayati öneme sahip olan bu parça, otomobilin kalbine benzer. Şanzıman yağı ise tıpkı kan gibi kalbin her köşesine ulaşarak sorunsuz çalışmasını sağlar. İkilinin bir arada sağladığı işlevsellik, sadece aracın günlük performansını değil, aynı zamanda yakıt verimliliğini ve genel araç sağlığını da doğrudan etkiler.

Şanzıman Nedir?

Şanzıman, basitçe aracın motorundan gelen gücü tekerleklere aktaran bir mekanik sistemdir. Bu işlevsel parça, gücü aktarmanın yanı sıra aracın hareket doğrultusunu belirler. Geri vitese aldığınızda geriye doğru, ileri vitese aldığınızda ileriye doğru hareket etmesini sağlar. Motorun ürettiği torku ve hızı, aracın ihtiyaç duyduğu seviyelere dönüştürerek güç kullanım verimliliğini ayarlar. Doğru çalışan şanzıman, motorun gereksiz yere yüksek devirlerde çalışmasını önleyerek yakıt tasarrufuna katkıda bulunur ve motor ömrünü uzatır.

Motordan sağlamış olduğu hareketi ve gücü gereken değerde diferansiyele ve şafta aktarma görevini üstlenir. Şanzıman, içerisinde bulunan birbiriyle iç içe olan dişler sayesinde otomobilin istenilen hızda gitmesini, araç durur haldeyken motorun çalışmasına devam etmesini, araç hızlanmaya başladığında ya da yavaşladığında tekerlekler ile motor arasında bulunan dişli oranının istenilen dengede kalmasını sağlar. Şanzıman dediğimiz parçayı dişli çarka benzetirsek daha kolay anlamış oluruz.

Otomobilin otomatik ya da manuel olmasına göre çeşitlenen iki tip şanzıman bulunur. Manuel şanzımanlar, sürücünün vites değişikliklerini kendisinin kontrol ettiği sistemlerdir. Ek bir debriyaj pedalı bulunur, dilediğiniz devirde aracınızı sürme imkanı tanır. Öte yandan, otomatik şanzımanlar, vites değişikliklerini tamamen aracın kontrolüne bırakır. Sürücü, sadece gaz ve fren pedalını kullanarak aracı kontrol eder. Otomatik şanzımanlar, özellikle yoğun trafikte sürüşü daha rahat ve yorucu olmayan bir hale getirir.

Motordan aldığımız güçle dişli çark dönecek ve iletim yaparken de hem sürtünme katsayısını düşürecek, hemde iletim esnasında enerjinin açığa çıkmasını veya kimyasal oksidasyonu engelleyecek bir yağ kullanmalıyız. Zaten şanzıman yağının bileşenlerinin özelliği şanzımanın ömrünü uzatmaya yöneliktir. Şanzımanın diğer görevleri arasında, otomobille yüksek hızda giderken en uygun vitesle ekonomik bir sürüş sağlamak, gerektiği zamanlarda otomobili geri vitese takarak geriye doğru gitmesini sağlamaktır. Tabi bunu yaparken de motora ve kendine zarar vermemesini engelleyen yağlar kullanılmalıdır.

Şanzıman Yağı Nedir?

Şanzımanın çalışma prensibinde birden çok dişli sistem bulunur. Bu dişliler, aracın farklı hızlarda hareket etmesini sağlayan vites değişimlerini yapar. Her değişim sırasında dişlilerin birbirine temas etmemesini sağlamak gerekir. Aksi halde sürtünme, enerji kaybına neden olabilir ve şanzımanın aşınmasına yol açabilir. Sistemin sorunsuz bir şekilde birbiriyle uyum içinde çalışabilmesi için şanzıman yağı kritik rol oynar. Bu yağ, tüm hareketli parçaların üzerine ince bir yağlama tabakası oluşturarak aşırı ısınmayı engeller, parçaların temiz kalmasına yardımcı olur.

Şanzımanın otomobildeki görevini tam olarak yerine getirebilmesi için sağlıklı bir dişli sistemine sahip olması gerekir. Şanzıman çalışırken dişliler birbirine sürtünerek çalıştığından, şanzıman yağı kullanılmadığı takdirde şanzımanda yüksek oranda aşınma meydana gelebilir. Şanzıman yağı sayesinde, dişlilerdeki aşınma azalır ve şanzıman verimli bir şekilde çalışmaya başlar.

Birçok farklı otomobil türü olduğu gibi, birçok farklı şanzıman çeşitleri de bulunur. Doğru şanzıman yağı ise araçtaki şanzıman çeşidine göre belirlenir. Tıpkı motor yağında olduğu gibi, şanzıman yağının ömrü de otomobil üreticileri tarafından belirlenir. Şanzıman yağı kullanımı, hiçbir zaman aksatılmamalı, belirli periyotlarla yağın değişimi yapılmalıdır. Şanzıman yağ seçiminde önemli olan üretici firmanın önermiş olduğu yağı kullanmaktır. Nabza göre şerbet misali başka yağların kullanılmaması gerekir. Şanzıman yağının azalması durumunda ise araçta bazı aksaklıklar meydana gelir . Bu aksaklıkları yaşamamak için belirli periyotlarda değiştirmenizde fayda vardır. Şanzıman yağı genellikle 2 yıl ara ile kontrol edilmeli, gerekirse yağ değişimi yapılmalıdır.  

Şanzıman Yağı Nasıl Değişir?

Zamanla şanzıman yağı, ısı ve sürtünme nedeniyle özelliklerini kaybeder. Motorun çalışması sırasında yağ, metal parçaları ve diğer kirleri toplar. Bu partiküller, şanzımanın iç mekanizmasına zarar vermemesi için düzenli periyotlarla yağ değişimi yapılması gerekir. Şanzıman yağı değişimi aracın vites tipine göre değişiklik gösterse de temel prensibi aynıdır:

• Aracınızı düz bir yüzeye park ederek işe başlayabilirsiniz. Eğimli zemin sıvı seviyesini değiştirerek yanıltıcı bir sonuç verebilir.
• Aracın alt kısmında yer alan boşaltma tapasını açıp yağın tamamen boşalmasını bekleyin.
• Tüm yağın boşaldığından emin olduktan sonra tapayı kapatın, üretici tarafından önerilen yağlardan birini tercih ederek yeteri kadar doldurun.
• Ardından tapayı iyice sıkarak kapatın, aksi halde yağ sızıntısı oluşabilir.
• Tüm işlemleri tamamladıktan sonra aracınızın göstergesindeki yağ seviyesini kontrol edin ve test sürüşü yaparak herhangi bir sızıntı olup olmadığını kontrol edin. Ardından aracınızı güvenle kullanabilirsiniz.

Bu adımların yanı sıra, her aracın kendine özgü özellikleri olduğunu ve şanzıman bakımı konusunda üretici önerilerine dikkat edilmesi gerektiğini unutmamak önemlidir. Otomatik araçlarda yağ değişimi ilgili detaylı bilgi almak için “Otomatik Şanzıman Yağı Değişir mi?” yazımızı inceleyebilirsiniz.

Otomatik şanzımanlarda motor yağını kontrol ettiğimiz gibi şanzıman yağının da, yağ çubuğunu çekerek eksik veya kayganlığını kontrol etme imkanımız bulunmaktadır, manuel şanzımanlarda ise otomatik şanzımanda olduğu gibi şanzımanda yağ çubuğu bulunmamaktadır. Bu nedenle aracın kaldırılıp altına girilip bakılması gerektiğinden yetkili servise başvurulmasını öneririm.

Şanzıman Yağı Nasıl Kontrol Edilir?

Manuel ve otomatik şanzımanlarda yağ kontrolü farklı yöntemlerle yapılır. Bu kontrolü düzenli olarak yapmak, şanzımanın sağlıklı çalışmasını ve potansiyel sorunları erken tespit etmeyi sağlar.

Manuel Şanzıman Yağı Nasıl Kontrol Edilir?

Manuel şanzımanlarda yağ seviyesini kontrol etmek için genellikle aracın alt kısmında bulunan bir kontrol deliğinden ya da bazen ölçüm çubuğundan yararlanılır. Ölçüm çubukları harici olarak kullanılır. Eğer yağ, kontrol deliğinden akıyorsa ya da çubukta belirtilen seviyede ise, yağ seviyesi uygun demektir.

Otomatik Şanzıman Yağı Nasıl Kontrol Edilir?

Otomatik şanzımanlarda yağ seviyesi motor çalışırken kontrol edilmesi tavsiye edilir. Bu işlem için aracın motor bölmesinde bulunan dahili ölçüm çubuğu kullanılır. Çubuğun üzerinde seviye işaretleri bulunur. Ölçüm çubuğunu temizleyip yerine takıp çıkararak yağ seviyesini görebilirsiniz.

Şanzıman Yağı Nereden Konulur?

Otomatik şanzıman yağı, genellikle motor bölmesindeki, üzerinde ATF yazan ya da şanzıman simgesi bulunan bir kapaktan doldurulur. Manuel şanzıman yağı genellikle şanzımanın üst kısmındaki doldurma tapasından eklenir.